„Kredyt frankowy” – w ostatnich latach określenie to jest nader powszechne, ale również mylące. W rzeczywistości kredyt frankowy nie jest kredytem walutowym, lecz kredytem waloryzowanym (indeksowanym lub denominowanym) do waluty franka szwajcarskiego. W istocie, tego typu kredyty wypłacane były w walucie PLN i również w PLN były spłacane. Odniesienie do waluty CHF miało wyłącznie wymiar rachunkowy, tj. w momencie rozliczania kredytu przez bank poprzez stosowania klauzul przeliczeniowych (klauzul waloryzacyjnych).

W chwili uruchomienia i wypłaty kredytu w PLN bank jednocześnie przeliczał saldo zadłużenia według kursu kupna waluty CHF z własnej tabeli kursów. Z kolei w momencie spłaty raty kapitałowo-odsetkowej bank przeliczał spłatę raty w PLN według kursu sprzedaży waluty CHF z własnej tabeli kursów. Już na pierwszy rzut oka zauważyć można, że bank do rozliczania tego samego kredytu stosował różne kursy walut.

Różnica między kursem kupna i kursem sprzedaży waluty obcej określana jest jako spread walutowy. Tym samym, bank dodatkowo zarabiał na różnicach kursowych, mimo że do wymiany walut w rzeczywistości nigdy nie dochodziło. Sprzeczność z dobrymi obyczajami powyższego mechanizmu doskonale obrazuje poniższy przykład:
(do symulacji wykorzystano kursy kupna i sprzedaży waluty ogłaszane przez NBP; banki stosowały własne kursy kupna i sprzedaży waluty z ustalanej przez siebie tabeli kursów, w tego typu przypadkach występowała większa rozbieżność między kursem kupna i sprzedaży (spread walutowy), aniżeli w przypadku kursów ogłaszanych przez NBP).

– Bank wypłaca konsumentowi kredyt w dniu 1 lipca 2008 r. w kwocie 200 000,00 zł, stosując kurs nie niższy niż 2,0715 PLN/CHF (kurs kupna CHF ogłaszany przez NBP w dniu 1 lipca
2008 r.).
– Bank księguje kredyt jako udzielony w walucie CHF, w kwocie 96 548,39 CHF (200 000,00 zł : 2,0715 PLN/CHF).
– Kredytobiorca decydując się na spłatę kredytu w tym samym dniu, winien mieć do spłaty kwotę 200 000,00 zł.
– tymczasem bank żądał od kredytobiorcy spłaty kwoty nie niższej niż 204 035,71 zł (96 548,39 CHF x 2,1133 PLN/CHF (kurs sprzedaży CHF ogłaszany przez NBP w dniu 1 lipca 2008 r.)).
– tym samym, mimo spłaty kredytu w dniu, w którym został on wypłacony i mimo braku zmiany kursów walut, kredytobiorca musiał zwrócić do banku saldo kapitału wyższe, aniżeli wypłacony kredyt.

Ochrona konsumenta

Przepisy o niedozwolonych postanowieniach umownych (art. 3851 kodeksu cywilnego) stanowią implementację dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej.

Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Przeważająca część kredytów hipotecznych waloryzowanych kursem waluty CHF udzielana była na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych kredytobiorców, wobec czego kredytobiorcy ci zawierając umowę kredytu posiadali status konsumenta.

Nieuczciwość klauzul przeliczeniowych sprowadza się w istocie do faktu, że bank w sposób dowolny ustalał tabele kursowe oraz wartość kursów w niej zamieszczonych. Konsument, z jednej strony nie miał żadnego wpływu na sposób ustalenia tabeli kursowej banku, z drugiej nie miał wiedzy o mechanizmach stosowanych przez banki do ustalania tabel kursowych.

Innymi słowy, bank w sposób dowolny mógł kształtować wysokość zobowiązania kredytobiorcy-konsumenta.

Skutki stosowania przez banki niedozwolonych postanowień umownych (klauzul abuzywnych)

Aktualna linia orzecznicza w sprawach tzw. kredytów frankowych zdaje się być jednoznaczna i korzystna dla kredytobiorców. Wydawane przez sądy wyroki stwierdzają obecnie nieważność umów kredytowych waloryzowanych (indeksowanych albo denominowanych) do CHF.

Zarówno stanowiska Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (zwłaszcza po wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, Państwo Dziubak przeciwko Raiffeisen Bank International AG), jak i Sądu Najwyższego, są jednomyślne co do nieważności umowy kredytu i nie sposób oczekiwać, aby ten trend uległ zmianie. Orzecznictwu TSUE i SN wtórują sądy powszechne.

Zgodnie z Uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2024 r., sygn. akt III CZP 25/22:

1. W razie uznania, że postanowienie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego odnoszące się do sposobu określania kursu waluty obcej stanowi niedozwolone postanowienie umowne i nie jest wiążące, w obowiązującym stanie prawnym nie można przyjąć, że miejsce tego postanowienia zajmuje inny sposób określenia kursu waluty obcej wynikający z przepisów prawa lub zwyczajów.
2. Jeżeli w wykonaniu umowy kredytu, która nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bank wypłacił kredytobiorcy całość lub część kwoty kredytu, a kredytobiorca dokonywał spłat kredytu, powstają samodzielne roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia na rzecz każdej ze stron.
3. W razie niemożliwości ustalenia wiążącego strony kursu waluty obcej w umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego umowa nie wiąże także w pozostałym zakresie.
4. Jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bieg przedawnienia roszczenia banku o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się co do zasady od dnia następującego po dniu, w którym kredytobiorca zakwestionował względem banku związanie postanowieniami umowy.
5. Jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, nie ma podstawy prawnej do żądania przez którąkolwiek ze stron odsetek lub innego wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych w okresie od spełnienia nienależnego świadczenia do chwili popadnięcia w opóźnienie co do zwrotu tego świadczenia.

Pomoc ekspertów. Bezpłatna analiza umowy kredytu

Powierzając prowadzenie sprawy przed sądem, warto zaufać ekspertom z zakresu obsługi roszczeń kredytobiorców i zlecić analizę prawną umowy kredytu doświadczonemu zespołowi.

De Facto Finanse bezpłatnie przeanalizuje Twoją umowę kredytu i kompleksowo poprowadzi Cię przez cały proces rozliczenia umowy z bankiem.

Wyślij swoją umowę kredytu do bezpłatnej analizy za pośrednictwem formularza zamieszczonego na naszej stronie internetowej.