Postępowanie w sprawie sankcji kredytu darmowego można zasadniczo podzielić na 3 etapy:

1. szczegółowa analiza umowy

2. postępowanie przedsądowe

3. postępowanie sądowe

Każda umowa kredytu lub pożyczki wymaga indywidualnej analizy pod kątem występowania przesłanek do skorzystania z sankcji kredytu darmowego oraz naruszeń przewidzianych ustawą z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1028 z późn. zm.).

Kolejnym etapem postępowania jest wyliczenie wysokości przysługujących konsumentowi roszczeń oraz złożenie do banku oświadczenia o sankcji kredytu darmowego wraz z wezwaniem do zapłaty.

W przypadku braku odpowiedzi lub odpowiedzi negatywnej ze strony banku, w sprawie składany jest pozew do właściwego sądu.

Bez orzeczenia sądu bank nie uzna dobrowolnie, że umowa objęta jest sankcją kredytu darmowego i będzie domagał się spłaty kredytu zgodnie z harmonogramem w pełnej wysokości. W chwili obecnej skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego i uzyskanie korzystnego wyroku stanowi jedyną drogę do skutecznej ochrony swoich praw  odzyskania nienależnie pobranych przez bank pieniędzy.

Złożenie do banku oświadczenia o sankcji kredytu darmowego lub nawet złożenie pozwu o zapłatę świadczenia nienależnego (zwrot odsetek i kosztów kredytu) nie uprawnia samoczynnie do zaprzestania spłaty kredytu w ogóle. Sankcja kredytu darmowego pozbawia kredytodawcę uprawnienia do pobierania odsetek i innych kosztów kredytu, kredytobiorca zobowiązany jest zaś do spłaty rat kapitałowych zgodnie z ustaleniami zawartymi w umowie.

Koszty związane z postępowaniem przed Sądem I instancji:

1. opłata sądowa od pozwu płatna na rzecz sądu – wysokość opłaty uzależniona jest od wartości przedmiotu spory, w każdym razie jest to nie więcej niż 1000 zł.

2. opłata skarbowa od pełnomocnictwa na rzecz urzędu gminy – 17 zł.

3. ewentualna zaliczka na poczet opinii biegłego z zakresu rachunkowości – w zależności od wskazania sądu – 1500-3000 zł.

W przypadku wygranej bank zobowiązany jest zwrócić powyższe koszty.

Z dotychczasowej analizy wynika, że postępowanie w sprawie sankcji kredytu darmowego trwa 18-24 miesiące. Niemniej, termin ten uzależniony jest w znacznej mierze od ilości rozpoznawanych spraw przez dany sąd.

Przykładowe orzeczenia wydane w odniesieniu do sankcji kredytu darmowego:

1. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 23 listopada 2023 r., C-321/22 – nieuczciwy warunek w umowie konsumenckiej może zostać stwierdzony przy uwzględnieniu okoliczności, że przewiduje on zapłatę przez konsumenta kosztów lub prowizji w kwocie rażąco nieproporcjonalnej do świadczonej w zamian usługi.

2. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 października 2021 r., III CZP 43/20 – okoliczność, że pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego nie przekraczają wysokości określonej w ustawie o kredycie konsumenckim, nie wyłącza oceny, czy postanowienia określające te koszty są niedozwolone (abuzywne).

3. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 8 października 2021 r., I ACa 59/21 – jeżeli konsument wykona umowę, a następnie złoży w ciągu roku oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, wówczas jest on zwolniony z wszystkich poniesionych już kosztów, a po stronie kredytodawcy powstaje obowiązek zwrotu kosztów kredytu.